به نظر شما بین داشتن عزت نفس و استفاده از شبکه های اجتماعی چه ارتباطی وجود دارد؟
بیش از سه میلیارد نفر در سراسر جهان کاربر فعال شبکه های اجتماعی مثل فیسبوک، اینستاگرام، توییتر و ... هستند. اکثر افراد در روز چندین بار حساب های خود در این شبکه‌ها را چک می‌کنند، بنابراین بدیهی است که شبکه‌های اجتماعی به بخش مهمی از زندگی روزمره برای بسیاری از مردم تبدیل شده اند.
اخیراً، محققان شروع به بررسی این موضوع کرده‌اند که چگونه استفاده از این شبکه‌ها ممکن است با متغیرهای مختلف روان‌شناختی مرتبط باشد. یکی از این مؤلفه های روان‌شناختی عزت نفس است. عزت نفس یعنی ارزیابی ذهنی فرد از خودش و یکی از نیازهای اساسی انسان به شمار می‌رود که رشد، توسعه و هویت او را تحت تأثیر قرار میدهد و دارای ابعاد داخلی و خارجی است. بُعد داخلی عزت نفس، به افراد حس خوب بودن را میدهد و بُعد خارجی، افراد را قادر می‌سازد که با اعتماد به نفس رفتار کنند. عزت نفس از مهمترین عواملیست که فرد را وادار میکند به گونه ای موثر عمل کند و کارهایش را با جدیت و پشتکار دنبال کند. بنابراین فردی که از عزت نفس پایین تری برخوردار است به آسانی از اهداف خود چشم پوشی میکند و بسیار آسانتر در جهتی که دیگران برای او تعیین کرده‌اند قدم می‌گذارد. پژوهش ها نشان داده‌اند که اگر به نیاز عزت نفس توجه نشود، سایر نیازهای گسترده‌تر را نیز محدود میکند و علائمی مثل بی‌اشتهایی عصبی، اضطراب، خشونت، رفتارهای جنگجویانه و کناره‌گیری روانی _ اجتماعی در فرد بروز پیدا می‌کنند. عزت نفس بالا با شاد بودن، اعتماد به نفس و داشتن نگرش مثبت و خوش بینانه نسبت به زندگی همراه است، در حالی که عزت نفس پایین با بدبین بودن، عدم اعتماد به توانایی ها و داشتن نگرش کلی خودکم‌بینی همراه است.
اما اینکه شبکه های اجتماعی چه تاثیری بر عزت نفس افراد می‌گذارد را از چند جهت میتوان بررسی کرد. اگر مطالعات و تحقیقات انجام شده در این حوزه را مطالعه کنید، کاملاً گیج خواهید شد. بعضی از تحقیقات، تأکید دارند که هر چه استفاده از شبکه‌های اجتماعی افزایش پیدا کند، عزت نفس کاهش پیدا میکند، و برخی دیگر به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از شبکه‌های اجتماعی هیچ تأثیری (مثبت یا منفی) بر عزت‌نفس ندارد و یا حتی برای افراد درون گرا فرصت مناسبی برای تعامل با دیگران است! به طوری که فرضیه جبران اجتماعی بیان می کند که افراد با عزت نفس پایین ممکن است در شبکه‌های اجتماعی احساس راحتی بیشتری نسبت به شرایط آفلاین داشته باشند و بنابراین می توانند برای افزایش سرمایه اجتماعی خود از فضای مجازی استفاده.
اما مهمترین دلیلی که منتقدان شبکه‌های اجتماعی در این زمینه مطرح می‌کنند، موضوع مقایسه اجتماعی است. انسان ها از زمانی که خود را می شناسند تمام ویژگی های خود را با دیگران مقایسه می کنند. ما وقتی کودک هستیم اسباب بازی هایمان را می شماریم و وقتی ازدواج می کنیم لوازم خانه و ماشینمان را مقایسه می کنیم. از طرفی کاربران شبکه‌های اجتماعی، معمولاً جنبه‌های مثبت و دوست‌داشتنی زندگی خود را بیشتر در این شبکه‌ها منعکس می‌کنند. پس به نظر می‌رسد وقتی کسی زندگی واقعی خود را در شبکه‌های اجتماعی با بخش مثبت‌تر زندگی دیگران مقایسه میکند، عزت نفسش کاهش یابد. در حالی که دریافت «لایک» در محتوای پست شده ممکن است باعث افزایش عزت نفس شود.
بنابراین برای رسیدن به یک نتیجه مشخص باید تمامی دستاوردهای این پژوهش های متناقض را درکنار هم قرار داد. استفاده‌ی زیاد از شبکه‌های اجتماعی و کاهش عزت نفس می‌توانند به یکدیگر مرتبط باشند. اما با توجه به کوچک بودن این اثر، منطقی‌تر است که بگوییم: تفاوت ها فردی و شکل استفاده‌ی ما از شبکه‌های اجتماعی است که می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی این شبکه‌ها را مشخص کند.
به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده است که مردان و زنان عزت نفس خود را به روش های مختلف به دست می آورند: مردان تمایل دارند عزت نفس خود را با تأکید بر توانایی ها و مهارت های منحصر به فرد خود در مقایسه با دیگران به دست آورند و زنان تمایل دارند عزت نفس خود را بر اساس ارتباطات خود با دیگران کسب کنند. به طور مشابه، انواع مختلف استفاده از شبکه های اجتماعی ممکن است به شکل‌های متفاوتی با عزت نفس مرتبط باشد. به این معنا که، تحقیقات قبلی نشان میدهد، استفاده اعتیادآور یا درگیر شدن در رفتارهای مشکل‌ساز مانند مقایسه‌های اجتماعی ممکن است با عزت نفس پایین‌تر همراه باشد و استفاده های کمتر از این شبکه ها بدون مشکل است. بر اساس این نتایج افراد با عزت نفس پایین تر به دلیل راحت تر بودن برقراری ارتباط در شبکه های اجتماعی در مقایسه با حالت چهره به چهره، از شبکه های اجتماعی بیشتر استفاده می‌کنند اما اگر همین استفاده اعتیاد آور باشد، مکررا باعث پایین تر آمدن اعتماد بنفس و دوری بیشتر و کمتر شدن روابط اجتماعی در آنها می‌شود.
علاوه بر این، با توجه به اینکه شبکه های اجتماعی مختلف شامل انواع متفاوتی از محتوا (به عنوان مثال، ویدئو، عکس، متن) هستند، استفاده اعتیاد آور از آنها نیز رفتارهای متفاوتی را به دنبال دارد. و به عنوان مثال، یک فرد که زمان زیادی را به اینستاگرام گردی می‌گذراند احتمالا بیشتر درگیر مقایسه های اجتماعی مبتنی بر ظاهر می‌شود، در حالی که وابستگی به فیسبوک با چت کردن بیشتر همراه است. بنابراین نوع شبکه اجتماعی، نوع محتوای که افراد دنبال می‌کنند، ویژگی‌های شخصیتی و مدت زمان و میزان درگیری افراد با فضای مجازی هرکدام می‌توانند تاثیر متفاوتی داشته باشند.
راه حل چیست؟
امروزه شبکه های اجتماعی زمینه مناسبی را برای سهولت ارتباطات، دریافت اطلاعات و حتی درآمدزایی فراهم آورده اند، استفاده مناسب از این ابزار، به گونه ای که جایگزین روابط واقعی نشده، همراه با واقع بینی و درک فضای نمایشی حاکم بر آن باشد حتی می‌تواند موجب رشد افراد و حتی افزایش عزت نفس شود اما مسئله این است که بسیاری از مردم علاقه دارند با حضور در شبکه های اجتماعی، تنها از قافله عقب نمانند. در صورتی که اگر بدون حساب و برنامه ریزی وارد شبکه های اجتماعی شویم ممکن است به عزت نفس خود بیشترین آسیب را بزنیم.
منبع:
Saiphoo, A. N., Halevi, L. D., & Vahedi, Z. (2020). Social networking site use and self-esteem: A meta-analytic review. Personality and Individual Differences, 153, 109639.
هیچ دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.